„Niepokalane poczęcie” a prawa polskich kobiet

6 czerwca, 2021 | Yin i Yang w praktyce, Blog

W swojej najnowszej książce Czuły narrator polska noblistka Olga Tokarczuk ubolewa nad plagą dosłowności, która powoduje brak wyczucia subtelności metafor. Skutki tej bolączki rozciągają się na różne obszary życia – od codzienności, przez politykę, aż po religię.

Olga Tokarczuk jest jednak nie tylko pisarką, lecz także psycholożką i nie dziwi mnie fakt, że porusza Ona kwestię tak istotną dla rozwoju psychologicznego człowieka z punktu widzenia nie-fallocentrycznego.  Dosłowność versus metafora – to sedno mitologii i baśni, ale także ludzkich snów. One wszystkie transportują odwieczne symbole psychiki ludzkiej i dostarczają cennych informacji o poszczególnych etapach rozwoju, o fazach życia, o ciele, emocjach i duchowości. Robią to poprzez obrazy i symbole, które pozostają ponadczasowe i są zrozumiałe ponad podziałami na narody, kultury i języki.

Religijne systemy wierzeń wraz z ich księgami i normami są nieudolną próbą przetłumaczenia tych nieuchwytnych procesów, których istota polega na przepływie, ruchu i zmianie, na język prawa, w którym rządzą zakazy i kary. Jednak nie da się pochwycić tego, to co nieuchwytne. Nie wolno zatrzymywać procesu, gdyż jego wartość polega na tym, że proces trwa i zachodzi w swoim tempie. Życie jest po to, aby je przeżyć i nie wystarczy przeczytać o cudzym doświadczeniu, aby wyciągnąć wnioski dla siebie. Życie to nie komar, którego można zalać żywicą i wystawić w muzeum bursztynu. A właśnie takie zalanie komara gorącą żywicą przypomina mi narzucanie sobie ścieżki życiowej według cudzych wyobrażeń, w dodatku takich, które zostały opracowane dwa tysiące lat temu, na podstawie zasad panujących w skrajnie mizoginicznej kulturze.

 

Najcięższy grzech chrześcijaństwa?

 

Wiele zła uczyniło wyniesienie patriarchalnych struktur władzy i kontroli do rangi religii i absolutu. Moim zdaniem, jednym z najpoważniejszych błędów – żeby nie powiedzieć najcięższych grzechów -jest tutaj rozszczepienie tego, co nierozerwalne, a więc pierwiastków męskiego i żeńskiego. Przedstawianie boga jako postaci z brodą i penisem, która zsyła ból i cierpienie na osoby z pochwą uważam za matrycę kulturową, która leży u fundamentu wyzysku kobiet, braku szacunku dla cudu życia, a co za tym idzie – także braku poszanowania planety, na której żyjemy. W skrócie: rozszczepienie pierwiastków męskiego i żeńskiego okazało się mieć efekt przypominający rozszczepienie atomu

 

Cykl życia i aspekty osobowości w psychologii jungowskiej – Anima i Animus

 

Od kilkunastu lat także w Polsce dużą popularnością cieszą się publikacje z zakresu psychologii jungowskiej, gdzie na podstawie archetypów przybliżane są mechanizmy rozwoju człowieka, zarówno w męskim, jak i żeńskim aspekcie osobowościowym, które szwajcarski psycholog Carl Gustav Jung nazwał Animusem i Animą. Dla wielu kobiet swoistą biblia stała się Biegnąca z Wilkami – książka, nad którą autorka Clarissa Pinkola Estés pracowała 21 lat zbierając i analizując baśnie wielu kultur. Okazuje się, że niezależnie od przynależności etnicznej i języka, a nawet płci biologicznej, człowiek doświadcza życia według takich samych cyklów, którego skrajne bieguny wyznaczają poczęcie/narodziny i śmierć. Te skrajne doświadczenia powtarzają się w jego życiu wielokrotnie w sensie przenośnym, co sprawia, że biografia ludzka pozornie przypomina linię, ale tak naprawdę toczy się po spirali. To właśnie spirala jest symbolem kobiecego aspektu psychiki człowieka, który to aspekt  zgłębiają także inne analityczki jungowskie, takie jak Marion Woodman (Świadoma kobiecość, Uzależnienie od doskonałości), Maureen Murdock (Podróż bohaterki) czy Jean Shinoda Bolen (Boginie w każdej kobiecie).

Postrzegając życie i rozwój człowieka jako powtarzający się cykl poczęcia, narodzin i śmierci, możliwe jest uzyskanie nowego, niezwykle głębokiego wglądu w przypowieści systemów religijnych. Tak oto, w nurcie analizy jungowskiej symbol Dziewicy nie oznacza kobiety nieaktywnej seksualnie, lecz odnosi się do osoby, która jest osadzona w swoim centrum, ma zrównoważone pierwiastki męski i żeński i nie skupia swojej uwagi na obiekcie swoich westchnień romantycznych. Jest to osoba niezależna emocjonalnie, która czerpie ze swojego wnętrza. W Uzależnieniu od doskonałości Marion Woodman cytuje pewną kobietę:

Zawsze uważałam, że kobieta nie jest w stanie oddzielić serca od swej seksualności. Teraz uważam, że nie da się rozdzielić duszy od namiętności. Kobieta wyrażą swą duszę w swej seksualnej namiętności. Jej pasja życia jest jej duszą, a wyraża to seksualność. Kobieta zatraca się w namiętności w chwili, gdy ciało i dusza stają się jednym. Może to wydarzyć się jedynie z mężczyzną, któremu ufa i którego kocha. Najważniejsze jest zaufanie, bo kobieta, gdy zatraca się w namiętności, oddaje swą duszę. Gdy kocha mężczyznę, a on zabiera jej duszę i odchodzi, pozostaje w niej pustka. Gdy kobieta kocha się z mężczyzną – nie w znaczeniu genitalnej miłości, ale poddania całego swego istnienia – staje się stworzycielką i stworzeniem, rozpoznaje siebie jako żywą duszę. Właśnie dlatego tak ważne jest dla niej zaufanie. Splecione ze sobą w trakcie stosunku energie seksualne i duchowe dają początek trzeciemu elementowi. Nie musi to być dosłowne poczęcie ludzkiego dziecka, a narodziny duchowego dziecka – relacji. Dzięki niej dla kobiety i mężczyzny staje się możliwe rozpoznanie istoty własnej tożsamości. W tym właśnie kryje się tajemnica – prosta, a zarazem doniosła.  

 

Niepokalane poczęcie jako metafora czystych intencji

 

W moim mniemaniu jest to dojmująca interpretacja metafory niepokalanego poczęcia, jakie w naszym kręgu kulturowym znane jest nam z mitologii chrześcijańskiej. Patrząc na niepokalane poczęcie jak na mit, możemy dostrzec w nim metaforę dobrych, czystych intencji – dotyczących poczęcia człowieka, jakiejś myśli/idei, projektu, a nawet biznesu. Wymagane obecnie przez Kościół katolicki dosłowne rozumienie tego mitu wymusza dwulicowe podejście do życia, seksualności i kobiecości. Przede wszystkim jesteśmy zmuszeni postrzegać siebie jako złych, grzesznych i brudnych już poprzez sam fakt, że my wszyscy nie jesteśmy wynikiem niepokalanego poczęcia, lecz aktu seksualnego albo zapłodnienia pozaustrojowego.

 

Szkodliwość dosłownego rozumienia mitu

 

W społeczeństwie, które wierzy, że najważniejsza kobieta w wyznawanym przez niego systemie religijnym została zapłodniona bez udziału swojej sprawczości i woli, a także bez przyjemności i radości połączenia się z ukochanym mężczyzną, powstaje ideał kobiety bezwolnej i nieświadomej. W społeczeństwie polskim matrycą postrzegania kobiety jest postać kobieca, która została zapłodniona wbrew swojej woli, po czym donosiła ciążę i urodziła dziecko. Jest to przykład wykorzystania ciała kobiety jako inkubatora i wyniesienia jej poświęcenia do rangi świętości i kultu. W Polsce poniekąd panuje kult złożenia ciała kobiety w ofierze ludzkości. Kult ten nie jest kwestionowany i pozostaje uwewnętrzniony w podświadomości jednostek tworzących społeczeństwo polskie. Jego materializacją jest między innymi nowe prawo reprodukcyjne stanowiące o  zakazie przerwania ciąży w przypadku ciężkich wad płodu – także takich, które mogą stanowić zagrożenie dla życia matki. W polskim prawie uderza brak empatii dla osoby ciężarnej. Zdaje się, że większym szacunkiem darzy się istotę nienarodzoną, która rozwija się w Jej ciele. Ale uwaga! Kiedy ta istota przyjdzie na świat i okaże się osobą z pochwą, ten szacunek będzie powoli zanikał. Wraz z wkroczeniem w wiek dojrzewania szacunek i chwała, jaką obdarzano Ją w Jej życiu płodowym, przemieni się w ograniczenie prawa do dysponowania swoim ciałem.

Jak wiele tracimy bez tego typu wglądów, kiedy traktujemy mity i baśnie dosłownie, przez co zmuszeni jesteśmy odrzucać dogłębne, uniwersalne prawdy, które w sobie niosą, wszakże nasze logiczne umysły nie potrafią pogodzić dosłownie rozumianych symboli z rzeczywistym doświadczeniem człowieka? Uważam, że tracimy nie mniej, niż nasze życie i prawo do przeżywania go w pełni i w zgodzie z naszą osobistą prawdą.

Czas na świadomość boskości w Tobie i we mnie!

W czasach, gdy każda i każdy z nas potrafi czytać, instytucje roszczące sobie monopol interpretacji wierzeń systemów religijnych stały się przeżytkiem. Przecież Ty i ja możemy samodzielnie przeczytać biblię i odnieść jej treści do naszych indywidualnych przeżyć i obserwacji. Teraz, kiedy znamy już meandry ludzkiej psychiki i wielką moc podświadomości, czas uświadomić sobie, że przypowieści biblijne nie są niczym więcej, niż zapisem uniwersalnych prawd o cyklu życia i rozwoju człowieka. Są one symbolicznym zapisem wglądów duchowych mistrza, który doznał oświecenia. Pamiętajmy jednak, że zapisu i kompilacji tekstów dokonali mężczyźni, którym daleko było do poziomu świadomości nauczyciela. Poziom ich świadomości był ograniczony ich umysłami, które z kolei zostały ukształtowane w realiach opartych na konfliktach społecznych, gdzie obecne były niewolnictwo i tortury, gdzie kobiety nie były pełnoprawnymi członkiniami społeczeństwa. Dlaczego mielibyśmy patrzeć na świat przez taki pryzmat? Dlaczego kobieta miałaby patrzeć na swoje doświadczenie przez takie okulary?

Olga

Olga Żmijewska – kulturoznawczyni, fundatorka i prezeska Fundacji Sztuka Wolności i pomysłodawczyni jej marki Peace & Pussy. Pod marką Crystal Palace Productions prowadzi galerię online, gdzie sprzedaje limitowane edycje swoich zdjęć krajobrazu kulturowego Warmii i Mazur. O łączeniu tych dziedzin życia pisze na blogu Zdrowywiesniak.pl.

Zapraszam Cię do obejrzenia mojej rozmowy z Agnieszką Kacprzyk z cyklu „Wolno(ść)”, gdzie rozwijam temat mitu i dogmatu niepokalanego poczęcia. Więcej rozmów znajdziesz na kanale YouTube „Sztuka Wolności”. Możesz nas także posłuchać. Rozmowy są dostępne również jako podcasty na wiodących platformach podcastowych. Szukaj nas pod hasełm „Wolno(ść)”!

 

Książki Uzależnienie od doskonałości, Podróż bohaterki Świadoma kobiecość zostały wydane w Polsce przez Instytut Studiów Kulturwowych Raven w Czeladzi. Możesz zamówić je na stronie instytutu. Bardzo polecam!

Nowości w sklepie

Lniane woreczki na podpaski, wkładki, tampony i prezerwatywy

39,00 zł